Zoveel mogelijk Rotterdammers aan het participeren krijgen via arbeid. Dat is het hoofdthema van het Social Impact Fonds Rotterdam (SIFR), dat investeert in sociale ondernemingen in de Maasstad. Het investeringsfonds werkt daarbij samen met de gemeente. “We willen niet concurrerend zijn, maar additioneel. Om er mede voor te zorgen dat elke Rotterdammer die dat kan, gaat werken.”
Mirjam van Rijn stelt als impact investment manager investeringsprogramma’s samen voor het SIFR. Voordat ze daar aan de slag ging, werkte ze zestien jaar voor de gemeente Rotterdam, maar ze liep naar eigen zeggen steeds meer op tegen de beperkingen van de gemeente. “Het makkelijkste voorbeeld, maar ook het meest schrijnende, is het aantal Rotterdammers met problematische schulden. Dat zijn er 51.000 en de gemeente kan er jaarlijks maximaal 3000 helpen”, zegt ze.
Maar ook andere maatschappelijke vraagstukken die de gemeente niet kan oplossen, bewogen Van Rijn ertoe over te stappen naar een investeringsfonds om van daaruit haar steentje bij te dragen. “Maar liefst 13.000 jongeren die hulp nodig hebben, vallen buiten de boot in Rotterdam. Het Jongerenloket doet haar stinkende best, maar kan natuurlijk niet 13.000 jongeren bereiken en op maat begeleiden. En in mijn eigen wijk Delfshaven zijn er van de 6000 basisschoolkinderen 2500 die niet kansrijk opgroeien. De gemeente kan per jaar vijf procent van die kinderen helpen. En zo zijn er nog meer vraagstukken waarvan de gemeente helaas niet bij machte is om ze op te lossen.”
Niet ontschotten en wantrouwen
Volgens Van Rijn is het geen onwil van de gemeente, maar meer onmacht. Steeds meer maatschappelijke taken zijn belegd bij de gemeente, maar de middelen zijn onvoldoende. Er is gewoonweg geen extra blik ambtenaren dat kan worden opengetrokken. Daarnaast is de gemeente georganiseerd in loketten. Ontschotten is nauwelijks mogelijk. Bij geen enkele gemeente trouwens, niet alleen de gemeente Rotterdam.
Een ander probleem in Rotterdam is dat er onder een deel van de inwoners een groot wantrouwen heerst tegenover overheidsinstellingen, dus ook de gemeente, stelt Van Rijn. “Juist in de kwetsbare wijken, waar die 80.000 Rotterdammers wonen die niet participeren. Dat komt onder meer door de kinderopvangtoeslagaffaire, ook al kon gemeente daar niks aan doen. Maar no way dat deze mensen zich ooit bij de gemeente melden om hulp te vragen.”
Sociale ondernemers die maatwerk kunnen bieden, moet je daarom omarmen als gemeente, vindt Van Rijn. “Want zij leveren diensten die jij nauwelijks kunt leveren. Het probleem is alleen dat die sociale ondernemers allemaal kleintjes zijn en de gemeente is gewend in hoge opgaven te denken. Daarom hebben wij als fonds gezegd: ‘Zet ons er maar tussenin’. Want al die kleine ondernemers samen komen wel tot grote aantallen waar de gemeente wat mee kan en bieden langdurige maatwerk op alle leefgebieden.”
Alle leefgebieden op groen
Volgens Van Rijn zijn de sociale ondernemers met wie het SIFR samenwerkt heel goed in staat naar een persoon in zijn geheel te kijken en maatwerk te leveren. “Ze zien een persoon en het gezin daarachter en gaan net zo lang door tot ze aan het werk zijn. En om mensen aan het participeren te krijgen, moeten alle leefgebieden op groen staan, dus dat betekent dat ze zich ook druk maken om huisvesting en financiële stabiliteit. Tot nu toe konden ze daar om financiële redenen alleen niks mee. Nu ondersteunen wij ze vanuit het Social Impact Fonds. Dat is een enorme kracht.”
Veel gemeenten worstelen met hun ambities om het geld alleen uit te geven aan interventies en werkwijzen die effectief bewezen zijn. Het SIFR en de gemeente werken nu met prestatiecontracten, waarbij sociale ondernemers niet worden beloond voor hun inspanning, maar voor hun gerealiseerde impact. “Bij prestatiecontracten is het echt belangrijk dat er een langetermijnstrategie is. We doen dit niet alleen om de sociale ondernemers te ondersteunen, maar juist ook om aan te tonen dat prestatiefinanciering effectiever kan zijn dan de reguliere werkwijze van de gemeente. Want je betaalt uit op gerealiseerde impact. De stip op de horizon, droom, is volgens SIFR dat over tien jaar elke euro die wordt besteed, op deze wije effectief wordt ingezet.
Van Rijn noemt de samenwerking met de gemeente cruciaal, maar ook bijzonder: “Dit is het eerste lokale impactfonds waarbij nadrukkelijk met de overheid wordt samengewerkt. Dat wij er nu naast staan, wordt gewaardeerd door bestuurders, maar ook door ambtenaren.” De sociale ondernemingen met wie SIFR werkt – dat zijn er zo’n twintig – hebben allemaal een track record. “Het belangrijkste criteria is dat ze effectief zijn met hun interventie om mensen op de arbeidsmarkt te krijgen, of dat zij de sociale ondernemingen ondersteunen om nog meer mensen op de arbeidsmarkt te krijgen.
Twee belangrijke tips voor andere gemeentes
De twee belangrijkste tips voor andere gemeentes
-Stel je kwetsbaar op als gemeente, omarm het maatschappelijk middenveld in je gemeente.
-Geef je beste ambtenaren ruimte en mandaat voor samenwerking.
“Het mooie van het SIFR is dat we geld hebben. We zijn geen adviesclub of consultants en de gemeente hoeft dus ook geen lastige inkooptrajecten met ons aan te gaan voor adviesuren die wij leveren. Doordat wij zelf investeren, adviseren we alleen als we zeker weten dat we een sterke impact- en investeringscase zien. Je gunt eigenlijk iedere grote stad iets van een pot met geld, die los staat van de gemeente, een soort van social impact fonds op het thema werk.”
Ze vervolgt: “We weten natuurlijk pas over tien jaar of we succesvol zijn geweest, maar waarom het in Rotterdam tot nu toe lekker loopt, is dat er een grote bereidheid is in de stad om bij te dragen en omdat er sociale ondernemingen die al jarenlang laten zien dat zij waarmaken wat zij zeggen. Al die vermogensfondsen en sociale ondernemingen roepen al jaren tegen het college dat ze zo ongelooflijk graag mee willen doen, additioneel willen zijn, meer Rotterdammers willen helpen. Het is mooi dat de gemeente Rotterdam die bereidheid heeft gezien en de samenwerking is aangegaan. Nu is Rotterdam van oudsher een stad met een sterk maatschappelijk middenveld, maar het kan niet anders dan dat ook andere steden op deze manier gaan samenwerken met de partijen in hun stad.
