‘In Leeuwarden moet behoefte van bewoners leidend zijn.’

Alles op een rijtje
Deel:

Hein Kuiken is als wethouder betrokken bij het programma Leeuwarden Oost, het integrale programma om de leefbaarheid in vijf wijken te verbeteren. Kuiken heeft onder meer financiën, armoedebestrijding, schuldhulpverlening en WMO in zijn portefeuille. ‘Dat is het aantrekkelijke van het wethouderschap’, zegt hij. ‘Je houdt er tal van rollen op na en schaakt soms op acht borden tegelijk.’

‘Het mooiste aan het project Leeuwarden Oost vind ik wel dat we er met heel veel partijen een lange horizon van twintig jaar op na durven houden’, aldus Kuiken. ‘We zijn in Nederland best goed in dingen beginnen en dingen tijdelijk doen, maar echt met elkaar een beweging afmaken, doen we maar zelden. Ik ben nu acht jaar wethouder en heb in die tijd vaak meegemaakt dat we ergens impulsgelden voor kregen, bijvoorbeeld van het Rijk, waar we ook echt iets mee konden opzetten. Maar tegen de tijd dat we iets lekker draaiende hadden, verviel de financiering en donderde alles weer in elkaar. Dat is iedere keer weer een forse inbreuk op de continuïteit.’

Voor een cultuuromslag moet je vlieguren maken

Kuiken was dat naar eigen zeggen ‘spuugzat’ en merkte dat veel sociale partners dat ook waren. ‘Dat we elkaar nu met Leeuwarden Oost de tijd geven om echt iets te bereiken, vind ik het grootste pluspunt van het programma. Daar hoort ook bij dat er af en toe iets misgaat of minder positief uitpakt dan van tevoren was bedacht. Het is een kwestie van ervaring opdoen en vlieguren maken met elkaar.’

Een integrale manier van werken betekent wel een cultuuromslag en die is volgens Kuiken best ingewikkeld. ‘We zijn als gemeente actief op verschillende domeinen, die allemaal te maken hebben met eigen wet- en regelgeving en eigen financieringsstructuren. Dat maakt het voor ons als gemeente al lastig om opgaves integraal aan te vliegen, laat staan dat je in zo’n project als Leeuwarden Oost ook nog gaat samenwerken met woningcorporaties, zorgverzekeraars en andere partijen, die allemaal eigen systemen hebben opgebouwd.’

Geef ambtenaren de ruimte voor eigen kennis en ervaring

De gemeente Leeuwarden is al een tijdje bezig om niet de wet- en regelgeving leidend te laten zijn, maar de behoefte van de inwoners, stelt de wethouder. ‘Onze dienstverlening was vaak nogal zakelijk en formeel en werd vooral opgehangen aan de verplichtingen van de gemeente. We proberen haar nu stress-sensitiever in te richten. Dat betekent dat ambtenaren de ruimte krijgen om te vertrouwen op hun eigen waarneming, kennis en expertise. En dat ze die dingen voor laten gaan op allerlei lijstjes die erop na worden gehouden.’

Dat gaat de een alleen wel beter af dan de ander, constateert Kuiken. ‘Ik zie dat een hele lichting sociaal werkers die nu afstudeert op deze wijze is opgeleid, maar ik zie bij de gemeente ook sociaal werkers die nog een beetje het oude “hulpverleningsdenken” erop nahouden. Die denken dan: iemand heeft een probleem en ik ga het oplossen binnen mijn domein. De nieuwe lichting heeft meer bereidwilligheid om buiten de lijntjes te kleuren.’

Betrek ervaringsdeskundigen

Belangrijk voor deze nieuwe manier van dienstverlenen is ‘inlevingsvermogen’. De gemeente Leeuwarden heeft daarom geld gereserveerd om ervaringsdeskundigen in huis te halen. ‘We bekijken nog op welke plek in de organisatie zij van meerwaarde kunnen zijn. Je ziet nu dat het soms al mis loopt tussen de gemeente en een inwoner die hulp nodig heeft. Vaak zit hem dat niet zozeer in de inhoud, maar meer in de toon of de bejegening. Ik vind het interessant om te bekijken of het goed is om een ervaringsdeskundige naast de sociaal werker te zetten, zodat ze elkaar op ervaring en kennis kunnen aanvullen.’ In Leeuwarden en omgeving worden momenteel mensen opgeleid om kennis en ervaring op een goede manier toe te passen. De gemeente wil daarvan gebruik gaan maken.

Wat is nu Kuikens eigen rol in het geheel? ‘Ik probeer in eerste instantie het belang van de gemeente te behartigen, maar voor mij is dat ook het belang van de inwoners. Dat probeer ik op allerlei manieren te doen: soms door verbindingen te maken, soms door iets aan te jagen en soms ook door iets tegen te houden.’

Vertrouw op de uitvoering

Kuikens vindt het vanuit zijn positie als wethouder wel spannend om bepaalde zaken meer los te laten en over te laten aan de professionals. ‘Maar uiteindelijk vertrouw ik op de uitvoering, want deze mensen zijn intrinsiek gemotiveerd. Ze zijn geen sociaal werker geworden omdat ze er rijk van worden, maar omdat ze er met passie invulling aan willen geven. Je moet ze dan ook de ruimte geven om te doen wat nodig is.’

‘Ik zie dat mensen goed worden geholpen, maar ik zie het ook af en toe nog weleens fout gaan. Ik probeer alle bezwaarschriften van de sociale zekerheidskamer hier te lezen. En soms zie ik bijvoorbeeld dat een bezwaar ongegrond is, omdat wij keurig netjes de Participatiewet hebben toegepast. Formeel juridisch doen we ons werk dan goed, maar sociaal maatschappelijk veroorzaken we misschien wel een ramp. Dat stel ik dan wel aan de kaak. De behoefte van de mens centraal stellen, gaat hier ook nog niet altijd vlekkeloos.’

De cirkel doorbreken met resultaatfinanciering

Iets anders wat niet altijd vlekkeloos verloopt, zijn de geldstromen. ‘Elke euro die wij uitgeven wordt tegen het licht gehouden door de accountant om te zien of hij wel rechtmatig is uitgegeven. Dat is wel een jas die af en toe knelt. Ik heb veel liever dat wij een euro effectief uitgeven, dan dat we hem rechtmatig uitgeven maar dat het geen effect heeft. Daar zijn we als gemeente niet compleet autonoom in, we zitten in een soort keurslijf. Ik probeer me af en toe dusdanig breed te maken dat we wat meer ruimte in die jas krijgen.’

Kuiken geeft een voorbeeld: ‘Wij kopen Jeugdzorg in voor heel Friesland voor ongeveer 120 miljoen euro. Dat is enorm veel geld, dat allemaal vastzit in verplichtingen en trajecten. Maar als je de ambitie hebt wat meer aan preventie te doen en je wil daar een paar ton in investeren, is het een hele toer om dat geld los te weken uit het budget dat vastzit in verplichtingen. Dat vind ik de tragiek van de systemen waar wij in vastzitten. Ik hoop dat we die vicieuze cirkel in Leeuwarden Oost met resultaatfinanciering kunnen doorbreken. Zodat we aan de voorkant kunnen investeren en over een aantal jaren misschien wel veel minder geld kwijt zijn aan al die dure trajecten aan de achterkant.’

Andere praktijk voorbeelden
Cookies op de website van de Grote Beweging.
De grote beweging gebruikt Functionele en Analytische cookies voor website optimalisatie en statistieken.